गोदावरी नदीच्या खालोखाल महाराष्ट्रात कृष्णा नदीचे खोरे आहे. परंतु कृष्णा नदीची उपनदी भीमा हिने महाराष्ट्राचा बराचसा भाग व्यापलेला आहे. तसेच भीमा नदी कृष्णेला महाराष्ट्राच्या सरहद्दीबाहेर मिळत असल्याने भीमा नदीचा स्वतंत्रपणे विचार केला जातो.
     नदीप्रणालीचे क्षेत्र : भीमा नदीचा उगम पुण्याजवळ भीमाशंकर (19° 4 उ, अ. व 73° 32 पू. रे.) येथे आहे. महाराष्ट्रातील पाच ज्योतिर्लिंगापैकी एक आहे. खंडाळ्याच्या उत्तरेस 40 कि. मी. अंतरावर भीमा नदीचे उगमस्थान आहे. बालाघाट डोगराच्या उत्तरेस गोदावरी नदी वाहते तर दक्षिणेस भीमा नदीचे खोरे आहे. नंतर भीमा नदी आम्नेयेस 451 कि. मी. अंतर वाहत जाते आणि कर्नाटकात रायचूरजवळ कुरुगुद्दी येथे कृष्णा व भीमा या नद्यांचा संगम होतो. महाराष्ट्रात भीमा नदीप्रणालीचे क्षेत्रफळ 46,184 ची. कि. मी. आहे.
     राजकीय क्षेत्र : भीमा खोऱ्यात पुणे व सोलापूर जिल्ड्यांचा संपूर्णपणे समावेश होतो तर सातारा जिल्हयाचे खंडाळा, फलटण व दहिवडी (माण) 
     तालुके:  नगर जिल्हाच्या दक्षिणेकडील श्रीगोंदा, कर्जत व जामखेड, मराठवाडयातील बीड जिल्धातील आष्टी तालुका आणि उस्मानाबाद जिल्हयातील परांडा, भूम, तुळजापूर व उमरगा हे तालूके समाविष्ट होतात.
     उपनद्या : भीमा नदीस उजव्या किनाऱ्याने म्हणजे दक्षिणेकडून भामा, इंद्रायणी, मळा-मठा, नीरा व माण या नद्या मिळतात तर डाव्या किनाऱ्याने म्हणजे उत्तरेकडून वेळ, घोड व सीना या नद्या येऊन मिळतात.
     भीमा नदीचा प्रवाहमार्ग : भीमा नदीचा उगम सुमारे 1,000 मी, पेक्षा जास्त उंचीच्या डोंगरावर भीमाशंकर येथे होतो व पहिल्या 8 कि. मी. च्या अंतरामध्येच नदी एकदम खाली कोसळते आणि 200 मी, उंचीच्या प्रदेशावरून वाह लागते. सुरुवातीस नदीचा प्रवाह पूर्वेस आहे. नंतर तो आम्नेयेस होतो. त्यानंतर भीमा नदी भामनेर खोऱ्याच्या अतिशय खडकाळ आणि अरुंद दरीमधून समारे 50 ते 55 कि. मी. वाहते. त्यानंतर मार्गामध्ये भामा आणि इंद्रायणी नद्या उजव्या किनाऱ्याने आणि वेळ नदी येऊन मिळाल्यावर प्रवाह ईशान्येकडे वळतो, काही अंतरानंतर हा प्रवाह दक्षिणेकडे वाहू लागतो आणि रांजणगावाजवळ उजव्या बाजूने मुळा-मुठा या नद्या येऊन मिळतात.  नंतर भीमा नदी आम्नेयेस वळते व नागमोडी वळणाने 20-22 कि. मी. गेल्यावर भीमा व घोडनदीचा संगम होतो. घोडनदीला डाव्या किनाऱ्यापासून कुकडी व मीना नद्या मिळतात.  पुढे टैभुर्णीजवळ उजव्या किनाऱ्याने भोर तालुक्यातून वाहत येणारी नीरा नदी येऊन मिळते. या आधी नीरा व कह नद्यांचा संगम होतो. पवित्र तीर्थक्षेत्र पंढरपरातून भीमा नदी वाहत जाते व त्यानंतर उजव्या किनाऱ्याने येणारी माण नदी भिमेला मिळते.
     सीना खोरे : भीमेच्या डाव्या किनाऱ्यााने सीना नदी वाहते. अहमदनगर जिल्हधात सीनेचा उगम होतो. तिला भोगावती व बोरी या उपनद्या येऊन मिळतात. नंतर सीना नदी ही भीमेला सोलापूर जिल्हयात मिळते.
भीमा नदीस मिळणाऱ्याा प्रमुख उपनद्या
     वेळ नदी : सहाद्रीचा एक सुळका "धाकले" येथे या नदीचा उगम होतो. ही नदी आग्नेयेस वाहताना भीमा नदीस समांतर वाहते आणि तळेगाव-ढमढेरेच्या खाली 8 कि. मी. अंतरावर भीमा नदीस मिळते. या नदीची लांबी 64 कि. मी. आहे.
     घोडनदी: घोडनदीच्या उगमाचे स्थान सह्याद्रीपर्वतावर असून भीमा नदीच्या उगमाच्या उत्तरेस 15 कि. मी. अंतरावर आहे. सुमार 24 कि. मी.च्या अंतरामध्ये प्रदेशाची 200 मी. उंची कमी होते. तिला कुकडी व मीना या उपनद्या येऊन मिळतात व शिरूरजवळ भीमा घोडनदी येऊन मिळते.
     भामा नदी : भीमाशंकरच्या दक्षिणेस 10 कि. मी. अंतरावर भामा नदीचा उगम होतो.  तिच्या खोऱ्याास "भामनेर" असेही म्हणतात. पिंपळगावजवळ ती भीमा नदीस येऊन मिळते.
     इंद्रायणी नदी : लोणावळयाच्या नैऋत्येस 5 कि.मी. अंतरावर कुरवंडे खेडयाजवळ नदीचा उगम होतो. देहू आणि आळंदी या पवित्र 5 तीर्थक्षेत्री इंद्रायणी वाहत जाते.
नंतर भीमा व इंद्रायणीचा संगम होतो.
     मुळा-मुठा : बोरघाटच्या दक्षिणेस मुळा नवीचा उगम होतो. पुण्याजवळ उजव्या किनाऱ्याने मुठा नदीस येऊन मिळते. मुळा-मुठेचा संयुक्त प्रवाह रांजणगावजवळ भीमा नदीस मिळते.
      नीरा : भोर तालुक्यात नीरा नदीचा उगम होतो. नंतर ती ईशान्येस वाहते व काही अंतर पुणे व साताऱ्याची सरहह निर्माण करते. नंतर निरा व करहा नद्यांचा संगम होतो व शेवटी भीमा नदीस मिळते.